برخی از حوزه‌های تخصصی مشاوره

این نوشته از در سه بخش نوشته شده است:

• مراجع عصبانی
• مشاوره فقدان و سوگ
• مراجع خودکشی‌گرا 

 

مراجع عصبانی (Angry Client)

۱

با خشم مراجع چگونه برخورد کنیم؟

خشم فروخورده می‌تواند بسیار مخرب باشد زیرا ممکن است هر زمان بروز کند و باعث آسیب رساندن به دیگران شود. 

پس نیاز است به مراجع عصبانی کمک کنیم که خشم خود را کنترل کند تا احساس بهتری داشته باشد. دو روش مجزا به این منظور وجود دارد:

• (۱) مراجع را تشویق کنیم که خشم خود را به صورت کلامی در محیط امن مشاوره ابراز کند.
• (۲) به مراجع روش کسب آرامش (Relaxation) را یاد دهیم. 

تمرین کسب آرامش

در ادامه هنگامی که خشم اولیه‌ی مراجع کاهش یافت می‌توانیم روش‌های سازنده‌ی کنترل خشم را به او یاد بدهیم.

توجه: زمانی که مراجع شروع به ابراز خشم خود می‌کند، اگر از میزانی خشم او بالاتر رفت، خشم او را کنترل کنید و نگذارید اوج بگیرد چون در خاتمه دچار تنش خواهید شد. با استفاده از روش‌های گشتالت‌درمانی می‌توانید از خودتان محافظت کنید.

 

۲

گشتالت‌درمانی در ابراز، کنترل و کاهش خشم:

۱- از مراجعی که بسیار عصبانی است، شروع به سؤال کنید. سپس یک صندلی خالی را روبه‌روی مراجع به فاصله ۱ متری یا دورتر از او قرار دهید به مراجع بگویید تصور کند که روی صندلی خالی شخصی نشسته است که مراجع از دست او عصبانی است.

۲- به مراجع جملاتی مانند این بگویید: «من نمی خواهم که خشم تو را شعله‌ور کنم و نمی‌خواهم که به من بگویی که تا چه حد عصبانی هستی، در عوض می‌خواهم با شخص خیالی که روی صندلی خالی نشسته است، راجع به احساسات خشمگینانه خود نسبت به او صحبت کنی.»

۳- شما کاملاً در کنار مراجع خود بایستید و در رویارویی با صندلی خالی او را همراهی کنید. شما می‌توانید به مراجع در ابراز خشمش نسبت به فرد خیالی کمک کنید مثلاً اگر مراجع شروع به گفتن این جمله کرد: «من واقعاً از دست «جان» عصبانی هستم چون جان با رفتارش مرا می رنجاند.» آنگاه شما به عنوان مشاور می توانید بگویید: «من از دست تو خیلی عصبانی هستم «جان»، چون تو دائماً با من بدرفتاری می‌کنی.» 

۴- به این ترتیب مراجع روشی را که انتظار می رود برگزیده و به جای صحبت کردن با شما شخص خیالی را که روی صندلی خالی نشسته است مخاطب قرار داده و تشویق می‌شود تا خشم خود را آزادانه و تماماً بیان کند. این روش برای مراجع مفید است و او را قادر می‌سازد تا خشم خود را به گفتار درآورد و از وضعیتی که مشاور هدف خشم او قرار گیرد دوری می‌کند چون مشاور پشت سر مراجع ایستاده است و او را همراهی می‌کند. 

۵- در عین حال که مراجع را با روش بالا توانمند می‌کنیم تا خشم خود را به صورت گفتاری فروبنشانند، لازم است برای کاهش سطح هیجانی او به به مراجع مراقبه را یاد بدهیم. یکی از روش‌های باب در این زمینه در ادامه آورده شده است: تمرین آرمیدگی

۶- به مراجعتان به خطرات آرامش بیش از حد هشدار دهید. مثلا توصیه نمی‌شود در حالت آرمیدگی و استراحت رانندگی کنند.

۷- در فرایند آموزش تمرین کسب آرامش، به مراجع یاد بدهید که با هر بار به داخل بردن نفسش، ماهیچه‌هایش را سفت کند و با بیرون دادن نفسش، آن‌ها را شل کند. در حین انجام این تمرین مراجع متوجه خواهد شد با بیرون دادن نفسش به طور طبیعی می‌تواند به خودش  آرامش دهد.

۸- پس از کاهش خشم اولیه‌ی مراجع زمان این فرا رسیده است که به او یاد بدهیم تا در آینده چگونه با خشم خود برخورد کند. نمونه‌ای از «نمودار کنترل خشم» را به مراجع خود بدهید و در باب انجام مرحله‌به‌مرحله‌ی آن با او صحبت کنید.

 

۳

نمودار کنترل خشم 

مرحله به مرحله به ترتیب آورده شده است:

۱- تشخیص کلید‌های فیزیولوژیکی: 

لازم است تا هر فردی بداند که در زمان عصبانیت، از نظر فیزیولوژیکی چه اتفاقی برای او می‌افتد: : «وقتی عصبانی می‌شوم چه تغییراتی در بدنم رخ می‌دهد؟» ضربان قلبم زیادتر می‌شود، تندتر نفس می‌کشم و … .

۲- در صورتی که مراجع توانایی تشخیص نشانه‌های فیزیولوژیکی را کسب کند، می‌تواند از آن‌ها برای یک عمل مناسب استفاده کند. او می‌تواند انتخاب کند که خشمش بروز پیدا کند یا مانع بروز آن شود. گاهی نیاز است به جای سرکوب کردن به خشم کنترل شده اجازه‌ی بروز بدهیم.

۳- (موقعیت دیگر در ابراز خشم) مراجع بالارفتن خشم را تشخیص دهد و به خودش بگوید: «بس کن.» این کار «توقف فکر» می‌گویند. 

۴- زمانی که مراجع اجازه نداد که افکارش او را به طرف ابراز عصبانیت بکشاند. می‌تواند یک پله به عقب برگردد و از نقطه‌ی بهتری به خود بنگرد. و سپس مراحل تمرین آرامش را  تا آنجا که به آرامش نسبی دست پیدا کند انجام دهد.

۵- «وقت استراحت» به مراجع فرصت آرام شدن و کاهش خشم خود قبل از شروع هر کاری را می‌دهد و او را مجبور می‌کند تا از آن موقعیت دور شود. 

از زمان «وقت استراحت» می‌توان برای موارد زیر استفاده نمود:

• (۱) بحث در مورد عقاید غیرمنطقی و به کارگیری خودبیانی مثبت 
• (۲) کاهش سطح هیجانی از طریق کسب آرامش
• (۳) تخلیه هیجانی مانند مشت‌زدن به کیسه‌ی مشت زنی
• (۴) پرداختن به تمرینات بدنی مانند دویدن
• (۵) جذب شدن کامل در انجام دادن کاری مانند تمرکز کامل حواس روی پختن غذا

۶- گاهی اوقات انجام‌ندادن کاری بهتر است. البته یک خطر نیز در بردارد: امکان فوران هیجانات و افزایش احتمال بروز خشم در آینده

۷- اگر اقدام در اولویت است، اولین قدم عبارت است از جدل (مباحثه) درباره‌ی عقاید غیرمنطقی و استفاده از خودبیانی مثبت.

مثلا زمانی که شخصی برخلاف انتظارات من رفتار می‌کند ممکن است به خود بگویم: «من چندان برای او اهمیتی ندارم تا درصدد خرسند کردن من برآید. من برایش مهم نیستم» این گونه افکار غیرمنطقی است و بهتر است بگویم: «او تا حدودی بی دقت است»

خودبیانی مثبت‌تر می تواند چنین باشد: «ممکن است آن شخص به طور طبیعی بی‌دقت باشد، ممکن است رفتارش هیچ ربطی به احساسش نسبت به من نداشته باشد، شاید فکر کند من آدم بزرگی هستم، بالاتر از اینکه نیست. اهمیتی ندارد که او راجع به من چه فکری میکند زیرا من خود می دانم که اشکالی در من نیست.»

 

 

مشاوره فقدان و سوگ

…

 

مراجع خودکشی‌گرا

….

 

 

 

---

این نوشتار خلاصه‌ی بازنویسی‌شده‌ای از بخش چهارم کتاب «مفاهیم بنیادی و مباحث تخصصی در مشاوره» نوشته «دیوید گلدارد» را دربرمی‌گیرد.