این نوشتار خلاصه‌ای بازنویسی‌شده از بخش پنجم کتاب «مفاهیم بنیادی و مباحث تخصصی در مشاوره» نوشته «دیوید گلدارد» را دربرمی‌گیرد. این کتاب از شش بخش و ۲۸ فصل تشکیل شده است.
بخش پنجم کتاب «موضوعات عملی در مشاوره» از سه فصل اصلی تشکیل شده است:
- (۲۳) آرایش اتاق مشاوره
- (۲۴) نگهداری سوابق (یادداشت‌های) جلسات مشاوره
- (۲۵) رازداری و اصول اخلاقی حرفه‌ی مشاوره
طراحی مناسب یک اتاق مشاوره می‌تواند احساس گرم و خوشایندی را به مراجع منتقل کند.
اتاق مشاوره بخشی از شخصیت فردی مشاور را منعکس می‌کند.
نیاز است که اتاق مشاوره بر طبق شخصیت مشاور و سلیقه او شکل بگیرد تا او مراجع در اتاق احساس راحتی کنند.
از دیدگاه دیوید گلدارد:
- رنگ اتاق: آرام، نه تند.
- هنگامی که مراجع در اتاق با من است پشت میزم نمی‌نشینم بلکه در صندلی مقابل او هم سطح با او می‌نشینم.
- با ننشستن به پشت میز امیدوارم تصویر کارشناسی قدرتمند که از مراجع به وسیله یک میز جداشده است، در ذهن مراجع نقش نبندد.
- اگر مراجع را به سمت صندلی مدنظرش راهنمایی کنید، او احساس راحتی بیشتری خواهد کرد.
- صندلی‌ها را به طور مستقیم روبه‌روی نوری که از پنجره می‌آید، قرار ندهید. قرار گرفتن نور در برابر نور ناخوشایند است.
- بهتر است صندلی‌ها مشاور و مراجع با اندکی زاویه روبه‌روی هم باشند. البته با در نظر گرفتن فضای کافی میان آنها به نحوی که مراجع احساس نکند که حریم شخصی او مورد تجاوز قرار گرفته است.
- داشتن یک تخته سفید برای مراجعانی که به شیوه بصری عمل می‌کنند می‌تواند مفید واقع شود. با نوشتن عبارات مهم بر روی تخته به وضوح بر روی آن تمرکز می‌کنند و آگاهی بیشتری از راه‌حل‌های فهرست‌شده به دست می‌آورند.
- وجود یک جعبه دستمال کاغذی در یک محل دردسترس
- رازداری در هنگام مشاوره ضروری است. در صورت شنیده‌شدن صدا از بیرون اتاق مراجع به خود حق می‌دهد که نگران شنیده شدن صدایش توسط دیگران باشد. بنابراین اتاق‌های مشاوران باید به گونه‌ای مناسب ضدصدا باشند.
- بهتر است که فرایند مشاوره توسط اشخاصی قطع نشود. (مگر در حالات استثنایی آن هم فقط توسط مسئول پذیرش)
بهتر است که گزارش‌نویسی بلافاصله پس از جلسه مشاوره انجام شود چون اطلاعات جلسه هنوز در ذهن مشاور تازه است و عواملی در آن تداخل ایجاد نکرده‌اند.
کارت ثبت اطلاعات مشاوره شامل اطلاعات واقعی در مورد مراجع می‌باشد مانند نام کامل او، نشانی، شماره تلفن، وضعیت تأهل، نام همسر، نام و سن فرزندان و منبع ارجاع دهنده به مشاور. در هر کارت بخشی برای یاددداشت وجود دارد. یادداشت‌های هر جلسه می‌تواند شامل بخش‌های زیر باشد:
۱- تاریخ هر جلسه مشاوره
اطلاع از تاریخ جلسات برای بررسی پیشرفت یک مراجع در طول زمان بسیار سودمند است.
۲- اطلاعات واقعی که توسط مراجع ارائه شده است.
گاهی اوقات حقایق هر چند کوچک کلیدی برای بازکردن دنیای دربسته مراجع می‌شوند، اگر مشاور آنها را به یاد داشته باشد، ممکن است به تصویر روشن‌تری از مراجع دست یابد.
۳- جزئیات مشکلات موضوعات یا مسائل دشوار مراجع
یادداشت‌هایتان را به اختصار بنویسید به نحوی که بشود آنها را در هنگام ضرورت به سرعت خواند. برای مثال: «او شک دارد که شوهرش با زن دیگری در ارتباط است یا نه. او شهامات کافی برای پرسش از همسرش را ندارد و در عین حال نمی‌تواند این رابطه را به او ادامه بدهد.»
۴- یادداشت‌هایی در مورد فرایند جلسه
در مورد آنچه در رابطه‌ی درمانی روی داده است نوشته می‌شود. برای مثال: «مراجع در ابتدا نمی‌توانست به راحتی صحبت کند اما رفته رفته از سردرگمی‌ها و نگرانی‌هایش گفت و …..»
۵- یادداشت‌هایی در مورد نتیجه جلسه
اشاره به موضوع مهمی که مراجع به آن اشاره کرده است. می‌توان از عباراتی که مراجع از آن بهره برده است استفاده کرد. برای مثال: «او گفت که از مواجه شدن با ترسش خوشحال است.»
۶- یادداشت‌هایی در مورد اقداماتی که مشاور انجام داده است.
مشاور به اقداماتی که انجام داده است اشاره می‌کند.
۷- یادداشت‌هایی در مورد هر یک از اهداف شناسایی شده
به اهداف مراجع برای ادامه دادن جلسات اشاره می‌کند. برای مثال: «او می‌خواهد به خواسته‌های دیگران به راحتی نه بگوید.»
۸- یادداشت‌هایی در مورد هر گونه قرارداد میان مراجع و مشاور
برای مثال: «مراجع قول داده است که در سه جلسه مشاوره شرکت کند و پس از آن نتیجه را بررسی کند.»
۹- یادداشت‌هایی در مورد موضوعاتی که باید در جلسات بعدی رسیدگی گردد.
اغلب در آخرین دقایق جلسه مشاوره، مراجع موضوع مهمی را که موجب رنج او شده است و صحبت کردن در مورد آن را مشکل می‌یابد، ابراز می‌کند. مشاور می‌تواند این موضوع را یادداشت کند و آن را در جلسه بعد به مراجع یادآوری کند.
۱۰- یادداشت‌هایی در مورد احساسات خود مشاور در رابطه با مراجع و فرایند مشاوره
این یادداشت کمک می‌کند تا مشاور از دخالت دادن احساساتش در فرایند مشاوره جلوگیری کند.
۱۱- پاراف یا امضای مشاور
چرا نوشتن یادداشت توسط مشاور مهم است؟
- به مشاور کمک می‌کند تا بر روی فرایند مشاوره تمرکز کند و درکش را از افزایش دهد.
- خواندن یادداشت‌ها پیش از هر جلسه به مشاور کمک می‌کند تا خود را به سرعت با مراجع هماهنگ کند و زمان را برای تکرار موضوعات غیر ضروری تلف نکند.
- ممکن است سیستم قانونی دسترسی به این یادداشت‌ها را خواستار شود.
- شاید بعدها مراجع بخواهند یادداشت‌هایی که در مورد آنها نوشته شده است را بخوانند.
رازداری
تنها در صورتی مراجع در کنار شما از این احساس آزادی به منظور کشف تاریک‌ترین زوایای ذهن خود و صحبت در مورد افکار محرمانه‌اش برخوردار خواهد بود که شما با رازداری کامل به آنچه می‌شنوید برخورد کنید.
اما مواردی وجود دارند که در آنها رازداری کامل غیر ممکن، نامطلوب و یا غیراخلاقی است. این موارد عبارتنداز :
- ۱- نیاز برای نگهداری سوابق
- ۲- الزامات نظارت حرفه‌ای (در میان گذاردن فرایند جلسات با سرپرست، در موارد لزوم)
- ۳- جایی که دیگران نیازمند حمایت می‌باشند.
- ۴- هنگام کار در ارتباط با دست اندرکاران سایر مشاغل
- ۵- هنگام شرکت در برنامه‌های آموزشی، تربیتی، کنفرانس‌ها، کارگاه‌ها و سمینارها
- ۶- در مواردی که قانون افشای اطلاعات را حکم می‌کند.
الزامات حرفه‌ای در باب رازداری:
۱- مشاوران برای افشای مشکلات مراجع نزد سرپرست‌های خود کاملا آزاد هستند.
۲- مواردی وجود دارند که مشاوران برای حمایت از شخص سومی لازم است اطلاعاتی را فاش کنند. برای مثال اگر مراجع اسلحه دارد و قصد دارد فردی را بکشد.
۳- برای مشاوران مطلوب است تا روابط کاری خوبی با سایر مشاغل یاری‌دهنده داشته باشند: «روانپزشکان، پزشکان، روانشناسان، مددکاران اجتماعی و …..»
۴- هنگامی که دو عضو یک خانواده به مشاوره نیاز دارند معمولاً نیاز به درمان خانوادگی است. با این وجود در صورت نبود امکان یا نابجا بودن آن، مشورت متخصصینی که به نحوی به اعضای خانواده کمک می‌کنند، برگزاری نشست‌های موردی و کار گروهی آنها با یکدیگر، احتمالاً دستاورد بیشتری برای مراجعان به همراه خواهد داشت .
۵- مشاوران نیاز دارند تا مثل مردم و سایر مشاوران رشد کرده و پیشرفت کنند. بخشی از این پیشرفت می‌تواند از طریق طرح مسائل در گروه‌های بزرگ کسب شود. در این موارد می‌توان هویت مراجع را با تغییر جزئیات و اسامی پنهان نگه داشت.
۶- در صورت احضار مشاور به دادگاه او مجبور است که اطلاعات موردنیاز دادگاه را در اختیارش قرار دهد.
در اینجا به موضوعات اخلاقی اشاره می‌شود که یک مشاور باید به آنها توجه داشته باشد.
۱- احترام به مراجع
وظیفه مشاوران این است که به مراجعان خود کمک کنند که در مورد خود احساس خوبی داشته باشند و احساس خود‌ارزشمندی را افزایش دهند. در صورتی که مشاور با مراجع به مانند انسان ارزشمندی رفتار کند، مراجع می‌تواند از این احساس ارزشمند برای به حداکثر رساندن استعداد‌های بالقوه‌اش استفاده کند.
درصورتی که مشاور تلاش کند تا ارزش‌های اخلاقی خود را به مراجع تحمیل کند، به احتمال زیاد به احساس ارزشمند بودن او آسیب خواهد زد. (در صورتی که بتوانید که مراجعان خود را با هر ارزشی بپذیرید، در طول زمان خواهید دید که آنها با گذشت زمان به شما نزدیک خواهند شد.)
در طول فرایند مشاوره علایق مراجع باید بر علایق مشاور مقدم باشد. (عدم مصرف زمان مراجع برای موضوعی شخصی توسط مشاور)
۲- مسئولیت مشاور
امکان دارد که مشاور میان مسئولیتهای سازمانی و مسئولیتش در مقابل مراجع دچار تضاد شود.
اولویت با مراجع است زیرا مراجع با منظور کمک محرمانه به نزد شما آمده است.
البته که اگر مشاور در موسسه ی سازمانی استخدام شده است باید طبق نیازهای آن سازمان رفتار کند.
۳- صلاحیت مشاور
لازم است تا تمام مشاوران به طور شخصی تحت‌نظارت قرار بگیرند و این نظارت توسط مشاور دیگری به طور مرتب ادامه داشته باشد وگرنه فرایند مشاوره توسط مسائل خود مشاور مختل خواهد شد.
هر فردی از لحاظ حرفه‌ای دارای محدودیت‌هایی هست، لازم است که مشاور نیز از محدودیت توانایی خود «آگاه» باشد.
۴- ارجاع
در صورتی که مشاور قادر به حل مشکلات مراجع نیست، وظیفه‌‌ی او حکم می‌کند که او را به متخصص دیگری ارجاع دهد.
۵- محدودیت‌های رابطه مشاور-مراجع
در هر نوع رابطه‌ای محدودیت‌هایی وجود دارد. هر یک از ما مرزهایی را در روابط خود می‌پذیریم که هویت ما را به عنوان یک فرد حفظ می‌کند. نیرومندی آن مرز به فردی که با او در ارتباط هستیم و همچنین زمینه رابطه بستگی دارد.
رابطه مشاور-مراجع رابطه‌ی ویژه‌ای است که به وسیله مراجع با هدف معینی شکل می‌گیرد. این رابطه یک رابطه برابر نیست و ناگزیر مشاور از قدرت و نفوذ بیشتری برخوردار است. مراجع به مشاور اعتماد کرده است و از او انتظار محیط امنی را دارد تا بتواند در آن به حل مشکلات خود بپردازد. پس مراجع در حالتی بسیار آسیب‌پذیر قرار دارد. در چنین حالتی مراجع فقط بخشی از شخصیت مشاور را می‌بیند. بخشی که غمخوار و دوست‌داشتنی جلوه می‌کند. قدرت مشاور و درک ناکامل مراجع دست به دست هم داده و مراجع را در قبال پیشنهاد دوستی یا صمیمیت آسیب‌پذیر می‌کنند.
هنگامی که روابط مشاور-مراجع بیشتر از محدویت‌های موقعیت مشاوره نزدیک باشد، برای مراجع بی‌فایده و تخریب‌کننده می‌شود.
به عنوان یک مشاور باید مرزهای مناسبی را برقرار کنید از رابطه بسیار نزدیک با مراجع جلوگیری کنید.در غیر این صورت شما به با هزینه مراجع به ارضای نیازهای شخصی خود پرداخته‌اید.
۶- خود-ارتقایی (self-promotion)
نحوه‌ی تبلیغ مشاور در مورد خود و خدماتی که ارائه می‌دهد باید از جنبه‌ای اخلاقی تبعیت کند.
برای یک مشاور غیراخلاقی است که در مورد خود و خدماتش ادعایی بکند که صحت ندارند یا قابل‌اثبات نیستند.
۷- اختتام مشاوره
در فصل ۱۶ در این مورد توضیح داده شده است.
به پایان رساندن فرایند مشاوره باید در زمان مناسب صورت بگیرد. اخلاقی نیست که فرایند مشاوره را بیش از حد کش دهیم یا زمانی آن را به پایان برسانیم که مراجع هنوز نیازمند کمک است.
۸- الزامات قانونی (legal obligations)
به عنوان یک مشاور همچون سایر مشاغل نیاز است که از الزامات قانونی مرتبط با حرفه آگاه باشید.
2 دیدگاه روشن خلاصه‌ی بخش پنجم کتاب «مفاهیم بنیادی و مباحث تخصصی در مشاوره» نوشته دیوید گلدارد
هنوز متنت را کامل نخوانده‌ام
ولی ایده‌ای به ذهنم رسید.
خلاصه هایت می‌توانند منبع خلاصه و خوبی برای ذهن کنجکاو من در رابطه با درمان و روانشناسی باشد.
حتما می‌خوانمشان و نظر دقیق‌ترم را برایت هوا می‌کنم.
امیدوارم بخش خلاصه‌ها هر روز غنی‌تر از دیروز شود.